در سالهای اخیر، صنعت ساختوساز در خاورمیانه و بهویژه در منطقه خلیج فارس با تحولات گستردهای روبهرو بوده است. پروژههای بزرگ شهری، ساخت شهرهای هوشمند و طرحهای توسعه گردشگری، باعث افزایش بیسابقه تقاضا برای مصالح ساختمانی شده است. در میان این مصالح، آجر قرمز جایگاه ویژهای پیدا کرده و کشور عربستان سعودی در سال ۲۰۲۵ شاهد رشدی چشمگیر در این حوزه بوده است.
بر اساس گزارش منتشرشده در Arab News، تعداد کارخانههای فعال تولید آجر قرمز در عربستان در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ به ۴۱ واحد رسیده است؛ رقمی که نشاندهنده رشدی حدود ۹۰ درصد نسبت به سال گذشته است. همچنین طبق دادههای رسمی، حجم تولید سالانه آجر قرمز در این کشور از ۱٫۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۳ به ۲٫۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است.
افزون بر این، صادرات انواع آجر از عربستان بین سالهای ۲۰۲۰ تا ژوئیه ۲۰۲۵ حدود ۳۲ میلیون دلار (۱۲۰ میلیون ریال سعودی) گزارش شده است ، رقمی که نشان میدهد عربستان بهسرعت در حال تبدیل شدن از یک مصرفکننده به صادرکننده فعال در این صنعت است.
این تحولات، علاوه بر ایجاد رونق در بازار داخلی عربستان، فرصتهای تازهای را پیشروی تولیدکنندگان و صادرکنندگان مصالح ساختمانی در ایران قرار داده است. برای ایران، این رشد نه تهدید، بلکه هشداری مثبت برای حضور در بازاری با ظرفیت بالا و نیاز گسترده به همکاری صنعتی و صادراتی است.
چشمانداز رشد صنعت آجر قرمز در عربستان سعودی
بر اساس گزارش Arab News، بیشترین رشد واحدهای تولید آجر در استانهای ریاض، مکه، مدینه و مناطق شرقی مشاهده شده است. هدف دولت عربستان از توسعه این صنعت، کاهش واردات مصالح ساختمانی و تکیه بر تولید داخلی در راستای اهداف Vision 2030 است.
کارشناسان سه عامل اصلی را در رشد سریع صنعت آجر قرمز عربستان مؤثر میدانند:
- افزایش پروژههای عمرانی کلانمقیاس مانند شهر نئوم و پروژه توسعه سواحل غربی.
- سیاست دولت برای حمایت از صنایع بومی و کاهش واردات مصالح ساختمانی خارجی.
- مزیت کارایی آجر قرمز نسبت به بلوکهای سیمانی در دوام، زیبایی و عایق حرارتی.
برآوردها نشان میدهد که استفاده از آجر قرمز در ساختمانسازی، بهطور میانگین ۹ درصد از هزینه کل ساخت را کاهش میدهد. در کنار آن، آجر قرمز با جذب حرارتی مناسب، در کاهش مصرف انرژی ساختمانها نیز نقش موثری دارد.
از سوی دیگر، دولت عربستان هدفگذاری کرده تا تا پایان سال ۲۰۲۶ میلادی ظرفیت تولید سالانه آجر قرمز را به ۳ میلیون تن برساند و بخشی از آن را به بازارهای خارجی صادر کند. این برنامه نشان میدهد عربستان در حال حرکت از مصرف داخلی به صادرات منطقهای است.
تأثیر رشد صنعت آجر بر بازار خلیج فارس و منطقه
رشد صنعت آجر قرمز در عربستان تنها به بازار داخلی این کشور محدود نشده است. کشورهای همسایه مانند قطر، کویت و امارات نیز با افزایش پروژههای عمرانی بزرگ، به دنبال تأمین مصالح پایدار و مقاوم هستند. این موضوع رقابتی جدی در میان کشورهای خلیج فارس ایجاد کرده است.
در حال حاضر، عربستان با صادرات بخشی از تولیدات خود به کشورهای هممرز، بهویژه بحرین و عمان، توانسته سهم قابلتوجهی از بازار منطقه را به خود اختصاص دهد. این گسترش صادرات باعث شده ارزش سالانه تجارت آجر در حوزه خلیج فارس به بیش از ۱۲۰ میلیون دلار برسد.
یکی از نکات مهم در این میان، استفاده از انواع مختلف آجر با کاربریهای متفاوت است. به عنوان مثال، در بسیاری از پروژههای مسکونی و اداری از آجر فشاری برای بخشهای زیرکار و دیوارهای باربر استفاده میشود، زیرا این نوع آجر بهدلیل تراکم بالا و مقاومت زیاد در برابر فشار، دوام سازه را افزایش میدهد.
در پروژههای مدرنتر، ترکیب آجر قرمز با سایر مصالح مانند سنگ، شیشه و فلز نیز رواج یافته است. این تنوع باعث شده صنعت آجر عربستان از یک بخش سنتی، به صنعتی فناورمحور و مدرن تبدیل شود که در آن طراحی و کارایی همزمان مورد توجه قرار میگیرد.
فرصت طلایی بازار برای ایران
افزایش تولید و صادرات آجر در عربستان، نهتنها نشانه رونق ساختوساز در این کشور است، بلکه هشداری برای سایر کشورها از جمله ایران محسوب میشود تا در این رقابت عقب نمانند. ایران یکی از تولیدکنندگان اصلی آجر در منطقه است و از ذخایر عظیم خاک رس و نیروهای متخصص برخوردار است.
بر اساس آمار انجمن تولیدکنندگان مصالح ساختمانی ایران، ظرفیت تولید سالانه آجر کشور حدود ۵۵ میلیارد قطعه برآورد میشود، اما سهم صادراتی آن کمتر از ۳ درصد از کل تولید است. این یعنی فرصت بزرگی برای افزایش صادرات وجود دارد، بهویژه با توجه به نزدیکی جغرافیایی ایران به بازار عربستان و سایر کشورهای خلیج فارس.
هزینه حملونقل از بنادر جنوبی ایران به بنادر عربستان، در مقایسه با واردات مصالح از اروپا یا شرق آسیا، ۴۰ درصد کمتر است. این مزیت، بهویژه در بازار رقابتی فعلی، میتواند برگ برنده تولیدکنندگان ایرانی باشد.
در کنار این مزیتها، برندهای معتبر و شناختهشده در بازار جهانی مانند آجر انگلیسی ، الگوی مناسبی برای شرکتهای ایرانی هستند تا با بهبود طراحی، بستهبندی و کیفیت محصول، وارد سطح جدیدی از رقابت منطقهای شوند.
استراتژی های ورود ایران به این فرصت
برای بهرهگیری از ظرفیتهای بازار عربستان و خلیج فارس، ایران نیازمند یک رویکرد هوشمندانه و چندمرحلهای است. در ادامه به چند محور کلیدی اشاره میشود:
۱. همکاری صنعتی و انتقال فناوری
تجربه نشان داده است که مشارکت میان کارخانههای ایرانی و شرکتهای ساختمانی عربستانی میتواند نتایج موفقی به همراه داشته باشد. با انتقال دانش فنی، استفاده از فناوریهای نو و تولید محصولات مشترک، امکان حضور بلندمدت در بازار منطقه فراهم میشود.
۲. تمرکز بر کیفیت و برندینگ
در بازارهای رقابتی، کیفیت مهمترین عامل در تصمیم خریدار است. مصرفکنندگان عربستانی و قطری بهدنبال مصالحی با دوام بالا و ظاهر یکنواخت هستند. ارتقای کیفیت آجر، کنترل رنگ در فرآیند پخت و استانداردسازی بستهبندی میتواند اعتماد بازارهای خارجی را جلب کند.
۳. تنوع در تولید و تمرکز بر محصولات خاص
بازار منطقه به آجرهایی با ویژگیهای متفاوت نیاز دارد. استفاده از فناوری تولید آجرهای عایق حرارتی، ضدآب و آجرهای مقاوم در برابر حرارت، زمینهساز توسعه صادرات است. در این میان، محصولاتی نظیر خرید آجر شاموتی بهدلیل مقاومت بالا در برابر حرارت و فرسایش، میتواند در پروژههای صنعتی، پتروشیمی و نیروگاهی کاربرد گستردهای داشته باشد.
۴. تقویت زیرساخت های صادراتی
ایران باید زیرساختهای لجستیکی خود را در بنادر جنوبی تقویت کند. ایجاد پایانههای تخصصی صادرات آجر، بهبود شبکه حملونقل ریلی تا بنادر، و تسهیل روابط بانکی با کشورهای عربی میتواند هزینههای صادرات را کاهش دهد و رقابتپذیری محصولات ایرانی را بالا ببرد.
چالش ها و ریسک های پیش رو
هرچند فرصتهای اقتصادی زیادی در این بازار وجود دارد، اما چالشهایی نیز باید جدی گرفته شوند. مهمترین چالش، تفاوت در استانداردهای فنی و زیستمحیطی میان ایران و کشورهای عربی است. بازار عربستان بر رعایت الزامات کیفی، پایداری و کنترل مصرف انرژی تأکید ویژه دارد.
از سوی دیگر، رقابت با تولیدکنندگان آسیایی مانند چین و هند میتواند تهدیدی برای سهم ایران در بازار باشد. این کشورها بهدلیل هزینه تولید پایینتر و شبکه صادرات گستردهتر، حضور پررنگی در خاورمیانه دارند.
هزینههای حملونقل و تعرفههای گمرکی نیز از دیگر موانع هستند. در حال حاضر، هزینه انتقال هر تن آجر از بنادر جنوبی ایران به بندر دمام عربستان حدود ۲۵ تا ۳۰ دلار است که اگر با حمایت دولتی و توافقات تجاری کاهش یابد، صادرات بهصرفهتر خواهد شد.
نتیجهگیری
رشد ۹۰ درصدی صنعت آجر قرمز در عربستان، نشانهای از تحولی بزرگ در ساختوساز منطقه است و فرصتی جدی برای تولیدکنندگان ایرانی بهشمار میآید تا با تمرکز بر کیفیت و صادرات، جایگاه خود را در بازار خلیج فارس تقویت کنند.
در این میان، آجر سامان با سابقهای بیش از چهار دهه در تولید انواع آجر و بلوکهای سفالی و سقفی، سهم قابلتوجهی از بازار داخلی را در اختیار دارد. محصولات این مجموعه با برخورداری از استاندارد ISO 9001 و بهرهگیری از فناوری روز، آماده پاسخگویی به نیاز پروژههای داخلی و صادراتی هستند.
گفتگو در مورد این post