چه کسانی متهم به «افزایش» قیمت خودرو از سال ۹۶ هستند؟
سنجش نبض بازار خودرو برای پاسخ به یک ابهام نشان می دهد که قیمت محصولات خودرو از سال ۹۶ نه تنها تحت تاثیر نرخ ارز قرار نگرفته و حتی در بازه زمانی مذکور از تورم عمومی نیز فراتر رفته است.
ایران تحلیل طی ۶ سال گذشته محصولات بسیاری از خودروسازان با قیمت های عجیب و باورنکردنی در بازار خودرو کشور عرضه شد. آنچه مشخص است افزایش نرخ دلار روند صعودی ثابت قیمت خودرو در بازار بوده است. در این زمینه بررسی ها نشان می دهد که رشد قیمت خودرو از سال ۱۳۹۵ از نرخ رشد ارز فراتر رفته است. بررسی ها حاکی از آن است که نرخ دلار در هفت سال گذشته ۱۶.۱۵ برابر شده است در حالی که قیمت خودرو به طور متوسط ۱۸.۷۴ افزایش یافته است. بارها در این مدت بنابراین رشد قیمت خودرو بیشتر از نرخ دلار بوده است. بهراحتی میتوان نتیجه گرفت که سیاستگذار خودرو در این سالها مسیری پر از اشتباه را طی کرده و در هفت سال گذشته با کشاندن سایه آن بر خودرو، «سکوی جهشی» را برای قیمت این کالای مصرفی خانگی فراهم کرده است. جهش قیمت دلاری خودروها نشان می دهد که «سرکوب قیمت» با «قیمت اجباری» از یک سو منجر به افت عرضه و از سوی دیگر افزایش تقاضای سفته بازی در بازار شده است که منجر به «غیر متعارف» شده است. معاملات قیمت». اگر مقررات به درستی انجام می شد، امروز «قیمت بازار» جایگزین «قیمت های غیرمعمول» می شد. به عبارتی می توان گفت تورم در بازار خودرو از تورم عمومی جلوتر رفته و این بازار دارای حباب است که می توان آن را متاثر از سیاست هایی دانست که دسترسی شهروندان به خرید خودرو را محدود کرده است. جالب اینجاست که سیاستگذار با اجرای برنامه هایی از جمله سرکوب بلندمدت قیمت ها سعی در جلب رضایت مصرف کنندگان داشت اما در نهایت این سیاست باعث ایجاد حباب قیمتی در بازار خودرو و کاهش قدرت خرید متقاضیان شد; به طوری که قیمت دلاری خودروهای داخلی از سال ۱۳۹۵ میانگین رشد حدود ۱۵ درصدی را ثبت کرده است.
«دنیای اقتصاد» قیمت دلاری سه محصول پرطرفدار داخلی یعنی پژو ۲۰۶ تیپ ۲، پژو پارس سال و پژو ۲۰۷ اتوماتیک را از سال ۱۳۹۵ برای بررسی رشد قیمت خودرو زیر ذره بین قرار داده است. پژو ۲۰۶ تیپ ۲ در سال ۱۳۹۵ ۳۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان قیمت داشت. در آن سال قیمت دلار در بازار آزاد حدود چهار هزار تومان بود. بنابراین قیمت دلاری این خودرو در آن سال یعنی تنها یک سال قبل از شروع تحریم های ثانویه که منجر به تورم در کشور شد، ۸۴۵۰ دلار بوده است. در این مدت قیمت دلار رشد چشمگیری داشته و از ۴۰۰۰ تومان در سال ۱۳۹۵ به ۶۴ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است که قطعا تاثیر بسزایی در قیمت خودرو داشته است. اما رشد قیمت خودرو بیش از این مقدار است به طوری که قیمت دلاری پژو ۲۰۶ تیپ ۲ در روز گذشته ۱۰ هزار و ۲۱۶ دلار بود که نشان دهنده افزایش ۲۰ درصدی قیمت دلار است.
به عبارت دیگر طی ۷ سال گذشته و پس از شروع موج تورم در کشور، قیمت دلار در بازار آزاد ۱۶.۱۵ برابر شده است، اما قیمت پژو ۲۰۶ تیپ ۲ در طول این مدت ۱۹.۵ برابر شده است. همان دوره این موضوع به خوبی نشان می دهد که قیمت این خودرو در بازار با حبابی همراه است که تحت تاثیر نرخ ارز و تورم عمومی نیست. نگاهی به تغییرات قیمت پژو پارس سال می اندازیم که تقریباً پرطرفدارترین محصول بازار در سال های اخیر بوده است.
این خودرو در سال ۱۳۹۵ حدود ۳۷ میلیون تومان معامله شد که با احتساب نرخ ارز چهار هزار تومانی، قیمتی معادل ۹ هزار و ۲۵۰ دلار دارد. اما اگر همین محاسبات را در مورد قیمت دلار و قیمت روز گذشته پژو پارس انجام دهیم، شاهد رشد ۱۴ درصدی قیمت دلاری این محصول خواهیم بود. دیروز معاملات یکساله پژو پارس حول و حوش قیمت ۶۸۰ میلیون تومان انجام شد. قیمت دلار در بازار آزاد حدود ۶۴ هزار و ۶۰۰ تومان بود.
بنابراین، قیمت دلاری پژو پارس دیروز ۱۰ هزار و ۵۲۶ دلار بود. همانطور که گفته شد از سال ۱۳۹۵ تاکنون قیمت دلار ۱۶.۱۵ برابر شده است اما رشد قیمت پژو پارس ۱۸.۳۷ برابر بوده است. این ارقام نشان می دهد که رشد قیمت پژو پارس نیز در این مدت دچار حباب قابل توجهی شده است.
تغییرات قیمت پژو ۲۰۷ اتوماتیک را نیز می توان شاهد دیگری بر این مدعا دانست. این خودرو در سال ۱۳۹۵ قیمتی حدود ۵۲ میلیون تومان در بازار داشت که با احتساب دلار ۴۰۰۰ تومانی قیمت دلاری آن به ۱۳۰۰۰ دلار می رسد. روز گذشته اما معاملات این خودرو حدود ۹۵۵ میلیون تومان به ثبت رسید که با ۶۴ هزار و ۶۰۰ تومان قیمتی معادل ۱۴ هزار و ۷۰۰ دلار نشان می دهد. در همین بازه زمانی هر چند قیمت دلار به ۱۶.۱۵ برابر افزایش یافته است، اما قیمت پژو ۲۰۷ اتوماتیک به ۱۸.۳۶ برابر افزایش یافته است که نشان می دهد در این محصول نیز حباب قیمتی وجود داشته است. بنابراین می توان به شدت ادعا کرد که حتی در صورت ثابت ماندن درآمد دلاری متقاضیان (که فرضی بعید است)، دسترسی آنها به خرید خودرو کاهش یافته است. اما از سوی دیگر تهیه کننده از این وضعیت (حتی شدیدتر از متقاضیان) متضرر شده است. برای اثبات این ادعا، قیمت دلاری پژو ۲۰۷ اتوماتیک (قیمت کارخانه ای) را بین سال ۱۳۹۵ تا امسال مقایسه می کنیم. این محصول در سال ۱۳۹۵ با قیمت کارخانه ۴۵ میلیون تومان معادل ۱۱۷۵۰ دلار به فروش می رسید اما قیمت رسمی این خودرو اکنون ۴۲۰ میلیون تومان معادل ۶۵۰۰ دلار است. بنابراین در این بازه زمانی قیمت دلاری این خودرو در کارخانه ۴۴.۷ درصد کاهش نشان می دهد.
چرا تورم از خودرو بیشتر شد؟
بررسی اعداد و ارقام مذکور نشان می دهد که مجموع اتفاقات و سیاست های اجرایی در حوزه خودرو در سال های تحریم ثانویه نه به نفع مصرف کننده بوده و نه به نفع تولیدکننده بوده است. این ارقام نشان می دهد که تورم در بخش خودرو نسبت به تورم عمومی و رشد نرخ ارز که به نوعی آینه تورم عمومی است، شدیدتر بوده است. اما چرا خودرو به محل جولان تورم تبدیل شده است؟ شاید بتوان مهم ترین عامل این موضوع را سیاست های اجرایی در این حوزه دانست. قیمت گذاری دستوری آن با این روش اجرایی عملا صنعت خودروسازی کشور را فلج کرده است.
البته قبل از سال ۱۳۹۵ قیمت گذاری دستوری وجود داشت اما تفاوت چندانی بین قیمت کارخانه و بازار وجود نداشت و گاه کاملاً منطبق می شد زیرا سیاست گذار در آن دوره رشد قیمت را متناسب با تورم اعمال می کرد. بنابراین، می توان گفت که آنچه پس از سال ۲۰۱۶ رخ داد، سرکوب بلندمدت قیمت بود. به طوری که تنها در یک مورد از آذر ۱۴۰۰ تا اردیبهشت در سال ۱۴۰۲ هیچ افزایش رسمی برای قیمت خودرو اعلام نشد. پس از آن و تا کنون نزدیک به یک سال از آخرین قیمت گذاری می گذرد، هنوز خبری از اعلام قیمت های جدید نیست.
نتیجه چنین سیاستی افزایش اختلاف قیمت کارخانه و بازار بود تا جایی که در برخی موارد شاهد اختلاف ۱۰۰ درصدی بین آنها بودیم. بستری بسیار آماده و سودآور که سیاستمدار با دستان خود برای دلالان و واسطه ها ایجاد کرد. صرف خرید و فروش خودرو بین کارخانه و بازار می تواند سود کلانی را نصیب دلالان کند.
اینگونه بود که خودرو کم کم تبدیل به کالای سرمایه ای شد. حالا گروه عظیمی بودند که از این اختلاف قیمت و هر گونه افزایش قیمت خودرو در بازار منتفع می شدند. صف های خرید خودرو از کارخانه طولانی بود و کار به قرعه کشی و سایر روش های غیرعادی برای فروش خودرو کشیده شد. تقاضای کاذبی که به خودی خود می تواند در هر بازاری حباب قیمتی ایجاد کند.
بنابراین رشد دخالت دولت در صنعت و بازار خودرو یکی از عوامل مهم رخدادهای قیمتی در این بازار است. در واقع پس از آغاز تحریم های ثانویه پس از خروج دونالد ترامپ از برجام، همکاری خودروسازان با شرکای خارجی به طور کامل متوقف شد. در چنین شرایطی بود که دولت فکر کرد باید به صنعت خودرو توجه بیشتری کند. همین موضوع باعث شد تا به مرور زمان دخالت دولت در این صنعت افزایش یابد تا جایی که امروز این دولت است که تعیین می کند چه محصولی تولید کند و چگونه آن را به چه کسی و به چه قیمتی بفروشد. می توان گفت در نتیجه این دخالت ها، هر اتفاقی که در حوزه خودرو رخ می دهد، افکار عمومی آن را به چشم دولت می بیند. دولت ها نیز در این سال ها «ماشین» را به نوعی ویترین کل فعالیت های صنعتی خود دیده اند. چنین فضایی تا قبل از سال ۱۳۹۶ وجود نداشت، حضور خودرو در ویترین تدابیر صنعتی دولت ها باعث شده است که سیاست گذار مسیری رو به جلو و عقب را برای خود متصور نباشد و این گره روز به روز تیره تر می شود.
با این حال، دلایل دیگری را نیز می توان برای پیشروی اثرات تورمی در بازار خودرو در نظر گرفت. به عنوان مثال پس از سال ۱۳۹۶ و با خروج شرکای خارجی، تولید خودروسازان ۵۰ درصد کاهش یافت و آنها در تامین قطعات خود دچار مشکل شدند. افت تولید در کنار رشد تقاضا که به شدت تحت تاثیر تقاضاهای کاذب قرار گرفت، شرایط را برای بازار خودروی کشور سخت کرد. در مجموع می توان گفت که بازار خودرو کشور از سال ۱۳۹۵ بسیار پرتلاطم بوده و بیشتر این نوسانات متاثر از سیاست های اجرایی پرهزینه بوده است. اگر اکنون سیاست گذار بخواهد همان مسیر ۷ سال گذشته را طی کند، منطقاً در آینده نتیجه دیگری حاصل نخواهد شد. باید دید آیا تصمیم گیران این حوزه از شکست برنامه های اجرایی از سال ۲۰۱۶ عبرت خواهند گرفت یا همچنان بر اجرای سیاست های پوپولیستی که در نهایت به همه آسیب می زند پافشاری می کنند.
گفتگو در مورد این post