بازار؛ گروه آب و انرژی: سال 1403 را می توان سالی پرچالش و نامشخص برای اقتصاد ایران دانست. از یک سو به سال پایانی خود نزدیک می شود و از سوی دیگر مجلس دوازدهم در آستانه آغاز فعالیت است. این دو عامل با هم به عدم قطعیت های اقتصادی موجود دامن زده اند. همچنین ترس از روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا و تشدید تنش های منطقه ای وضعیت بین المللی را زیر سوال می برد. همه این عوامل در کنار هم آینده بخش انرژی در ایران را تاریک کرده است. در ادامه این گزارش نگاهی به مهمترین چالش های حوزه انرژی در سال 1403 خواهید داشت.
حمید حسینی، عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی، مهم ترین چالش حوزه انرژی در سال 1403 را بحث عدم تعادل می داند و به بازار می گوید: این عدم تعادل همه بخش ها را با چالش مواجه کرده است. دیدیم کمبود گاز و برق امسال چقدر ظرفیت تولید کشور را در این مناطق کاهش داده است. بسیاری از واحدهای پتروشیمی نتوانسته اند به اهداف خود برسند و همین مشکل باعث کاهش صادرات در حوزه انرژی شده است.
در این میان مرتضی بهروزی فر، از اعضای موسسه مطالعات انرژی، تحریم ها را مهم ترین چالش ایران در حوزه انرژی می داند. وی می گوید تا زمانی که موضوع تحریم ها حل نشود، امکان توسعه و حتی حفظ امکانات وضعیت فعلی و زیرساخت ها وجود نخواهد داشت.
بهروزی فر: اینکه چند تانک در زیرزمین داریم، تعیین کننده نهایی نیست. آنچه باعث موفقیت کشورهای صاحب منابع انرژی در جهان می شود، توانایی آنها در تولید، داشتن روابط بین المللی و استفاده از فرصت ها و منابع و درآمد آنهاست.
او به بازار می گوید: چند تانک در زیرزمین داریم، تعیین کننده نهایی نیست. آنچه کشورهای دارای منابع انرژی را در جهان موفق می کند، توانایی آنها در تولید، داشتن روابط بین المللی و استفاده از فرصت ها، منابع و درآمد آنهاست.
سهم تحریم ها در عدم تعادل انرژی ایران چیست؟
اما حسینی مهمترین چالش اقتصاد انرژی ایران را عدم تعادل می داند و به نظر می رسد این بحران با موضوع تحریم نیز گره خورده است.
به دلیل تحریم ها سرمایه گذاری جدیدی در کشور انجام نمی شود. از طرفی امکان حفظ طرح ها، تجهیزات و سرمایه گذاری های قبلی وجود ندارد و یا با سختی و هزینه های بالا انجام می شود. مثلاً در پارس جنوبی با مشکل افت فشار مواجه هستیم. با توجه به شرایط تحریم، دسترسی ما به تجهیزات و منابع بین المللی عملا امکان پذیر نیست. این کاهش فشار در آینده ای نه چندان دور در کشور اتفاق خواهد افتاد که هر روز بر میزان مصرف افزوده می شود بودن
این نکته ای است که بهروزی فر به آن اشاره کرد و درباره چالش هایی که تحریم ها برای صنعت نفت ایران ایجاد کرده است، ادامه داد: به دلیل تحریم ها سرمایه گذاری جدیدی در کشور انجام نمی شود. از طرفی امکان حفظ طرح ها، تجهیزات و سرمایه گذاری های قبلی وجود ندارد و یا با سختی و هزینه های بالا انجام می شود. مثلاً در پارس جنوبی با مشکل افت فشار مواجه هستیم. با توجه به شرایط تحریم، دسترسی ما به تجهیزات و منابع بین المللی عملا امکان پذیر نیست. این کاهش فشار در آینده ای نه چندان دور در کشور اتفاق خواهد افتاد که هر روز بر میزان مصرف افزوده شود.
بهروزی فر ادامه داد: حتی اگر فرض کنیم قرار نیست میزان تولید در پارس جنوبی کاهش پیدا کند، با توجه به رشد تعداد مشترکان و میزان مصرف، شکاف عرضه و تقاضا هر سال بیشتر می شود و مشکل ایجاد می شود. عدم تعادل هر روز بزرگتر و بزرگتر می شود. خواهد بود
صنعت نفت و گاز ایران به سرمایه هنگفتی برای حفظ و عدم بهبود وضعیت فعلی نیاز دارد. احمد رجبی، مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران، در 31 دی ماه 1402 و در اولین نشست تخصصی مدیران برنامه ریزی شرکت ملی نفت ایران که در مشهد برگزار شد، اعلام کرد که «حدود 275 میلیارد دلار سرمایه. برای حفظ و نگهداری تولید نفت، نفت خام و گاز از سال 1403 تا افق 1420 مورد نیاز است. اما متأسفانه تحریم ها کار هفت خوان رستم را برای تامین این اعداد و ارقام دشوار کرده است و از سوی دیگر برخلاف وعده های مکرر دولت سیزدهم، نه روسیه و نه چین سرمایه گذاری کلانی در خور توجه در نفت ایران انجام نداده اند. و صنعت گاز اکنون دولت برای جبران کسری سرمایه گذاری دست به دامان شرکت های داخلی می شود و صحبت از ورود صندوق توسعه ملی به این حوزه است.
مشکلات حکمرانی بد برای اقتصاد انرژی
اما مدیریت و حکمرانی نادرست چالش اصلی اقتصاد انرژی است که هاشم اوری، کارشناس انرژی به آن اشاره کرده و آن را عاملی برای عدم توسعه در حوزه انرژی می داند. وی به بازار می گوید: حدود 150 هزار کیلومتر خط لوله گاز شهری و روستایی کشیده ایم. حدود 60 میلیون انشعاب شهری و روستایی به مردم داده ایم. یعنی هر مدیری می خواهد اشتباهی بزرگتر از مدیر قبلی مرتکب شود.
اوری با بیان اینکه امروزه 100 درصد گرمایش و پخت و پز مردم با گاز انجام می شود و 75 درصد تولید برق مردم و 69 درصد تولیدات پتروشیمی با گاز انجام می شود، افزود: در بسیاری از مواقع از گاز به عنوان کالایی استفاده می کنیم که قیمت فروش آن است. از قیمت گاز خام کمتر است.» ارزان تر است. ما از یک طرف گاز تولید می کنیم و از طرف دیگر تک محصولی و حتی گاهی نسبت به قیمت گاز محصولات خود را با ضرر می فروشند.
به جای تکمیل زنجیره و سودآوری پتروشیمی ها، مجوز ساخت مجتمع های پتروشیمی را با رانت و نیرو به مردم داده اند. بسیاری از این افراد با ارز دولتی برای خود صنعتی راه انداخته اند اما متاسفانه خود را متعهد به تکمیل زنجیره نمی دانند.
وی با انتقاد از تولید محصولات با ارزش افزوده اقتصادی پایین، ادامه داد: به جای تکمیل زنجیره و سودآوری پتروشیمی ها، مجوز ساخت مجتمع های پتروشیمی را با رانت و توان به مردم داده اند. بسیاری از این افراد با ارز دولتی برای خود صنعتی راه انداخته اند اما متاسفانه خود را متعهد به تکمیل زنجیره نمی دانند.
گفتگو در مورد این post