بازار؛ گروه استان ها: ترکمنستان یکی از بزرگترین کشورهای آسیای مرکزی است که از طریق زمینی با افغانستان، ایران، قزاقستان و ازبکستان و از طریق دریا با آذربایجان همسایه است.
مبادلات تجاری ایران و ترکمنستان از طریق پایانه های مرزی در دو استان خراسان رضوی و گلستان انجام می شود و داشتن اشتراکات فرهنگی و قومیتی با ترکمنستان می تواند زمینه مناسبی را برای افزایش مبادلات تجاری با این کشور فراهم کند که شایسته است این امر انجام شود. اجرا نشده است.
خبرنگار بازار با رمضان بهرامی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان گفت‌وگو کرد. وی معتقد است که مبادلات اقتصادی موجود شایسته دو همسایه نیست و دولت برنامه ای برای توسعه این روابط ندارد. مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید.
* دیپلماسی اقتصادی – سیاسی ترکمنستان را چگونه ارزیابی می کنید؟
ترکمنستان از گذشته همسایه ایران بوده و تا ابد همسایه ما خواهد بود و در فرهنگ، روابط و ارتباطات کشوری دوست محسوب می شود. سطح دیپلماسی سیاسی با این کشور فراز و نشیب داشته است اما در بحث اقتصادی این حجم از مبادلات تجاری زیباست. دو کشور وجود ندارد زیرا وسعت بازار ترکمنستان ظرفیت بالایی برای کالاهای ایرانی دارد.
حجم صادرات به همسایه شمال شرقی ایران حدود 300 میلیون دلار بوده که رقم بسیار ضعیفی است در حالی که بازار ترکمنستان از نظر جمعیتی می تواند به عنوان قطب کشورهای همسایه عمل کند. در استان گلستان کشاورزی حرف اول را می زند و می توانیم امنیت غذایی ترکمنستان را به دست بگیریم، روش فعلی کشورمان در زمینه صادرات و تجارت با این کشور شایسته ظرفیت های موجود نیست.
اگر این کشور به کالاهای ما وابسته شود، تکلیفی وجود دارد و تقاضای صادرات مستمر خواهد داشت، اما می بینیم که با بخشنامه یا تعاملات اقتصادی در دولت، بازار خوبی که به دست آمده از بین می رود و این موضوع باعث می شود. بی ثباتی در روابط با این کشور علم اقتصاد می گوید که اگر بازاری را بدست آورید اما آن را از دست بدهید، باید هفت برابر بیشتر تلاش کنید تا دوباره آن بازار را بدست آورید. این بدان معناست که از دست دادن بازار یک بنگاه اقتصادی را به ورطه شکست و نابودی می کشاند.
یک قانون نانوشته وجود دارد و آن این است که دولت ها هرگز نمی توانند تاجر خوبی باشند
تا شرایط خاصی برای اتاق های مشترک در ایران و سایر کشورها فراهم نشود، امکان موفقیت وجود نخواهد داشت. یک قانون نانوشته وجود دارد و آن این است که دولت ها هیچ وقت نتوانسته اند تاجر خوبی باشند و این قانون هم در کشور ما و هم در تمام دنیا جاری است. بنابراین باید هدایت اقتصاد را به بخش خصوصی واگذار کرد زیرا بخش خصوصی ابتدا هزینه و فایده را پیدا می کند و سپس وارد اقتصاد می شود.
با یک جمع بندی و همگرایی مناسب می توان بازار را به جایگاه اصلی رساند. امروز در کوتاه‌ترین زمان می‌توانیم روابط تجاری خود را تا 10 برابر افزایش دهیم و در بلندمدت به بالاتر از این هم برسیم. این کشور برای تجارت و بازرگانی مناسب تعریف شده است.
* برای رشد مبادلات تجاری ایران و ترکمنستان چه اقداماتی لازم است؟
تجارت با ترکمنستان در این سال ها خط آب انباری داشته است اما تجربه نشان می دهد که برای ثبات بازار محصولات ایرانی در این کشور باید در دو قالب حرکت کرد. در شکل اول باید تجار و بازرگانان خرد را وارد بازار کنیم زیرا کالاهای مصرفی ترکمنستان در مقیاس کوچک بسیار بالاست و در روش دوم باید شرکت های بزرگی را معرفی کنیم که بتوانند زیرساخت های ارتباطی با ترکمنستان را تقویت کنند.
در موقعیت فعلی در هر دو حوزه الگوی موفقی نداشته ایم. مورد اول نیاز به حمایت دولت دارد. اما متاسفانه نهادهای اقتصادی و نظام بانکی در این زمینه ورود نمی کنند. کمیسیون های مشترک می توانند بهترین کار را انجام دهند. دولت هیچ برنامه و بستری برای توسعه روابط اقتصادی با ترکمنستان ندارد. با این سخنان باید بخش خصوصی وارد عمل شود. ماموریت اتاق های مشترک در این بخش سنگین تر است زیرا برای پیشبرد این روابط ایجاد شده اند، اما متأسفانه به تنهایی و بدون حمایت دولت نمی توانند کاری انجام دهند، زیرا سیستم بانکی و همچنین ورود دستگاه های اجرایی مانند معدن. صنعت، جهاد کشاورزی و شرکت نیاز شهرستانها اقدامات فعلی ثروت تجار است و در صورت عدم حمایت دولت روابط در این سطح باقی خواهد ماند.
در حال حاضر در بخش تجارت با ترکمنستان هیچ حمایتی صورت نمی گیرد، کدام بانک جرات دارد از واحدهای تولیدی ما به عنوان یک تولیدکننده صادرات محور حمایت کند؟ حمایت های دستگاه های اجرایی و مشوق هایی که در گذشته وجود داشت برداشته شد و چشم اندازی از سوی دولت برای صادرات به این کشور وجود ندارد.
ایران ظرفیت بسیار بالایی در تامین مواد غذایی دارد و می تواند کالاهایی را به ترکمنستان صادر کند که تا 50 سال آینده در این کشور مصرف می شود.
آنها انتظار دارند بخش خصوصی در این زمینه ورود کند اما ابزاری در اختیار آنها قرار نمی دهند. اتاق های مشترک می تواند زمینه مناسبات بازار را فراهم کند اما این موضوع درصد کمی از افق مبادلات تجاری را محقق می کند و درصد قابل توجهی از این اهداف به تصمیمات دولتمردان و تصمیم گیران حوزه تجارت خارجی بستگی دارد. ورود و خروج هیئت های تجاری تنها 10 درصد در توسعه روابط اقتصادی با این کشور تاثیر دارد. بخش دولتی و خصوصی باید در کنار هم باشند تا ثمره تجارت خارجی در ترکمنستان دیده شود. 1
* ایران و ترکمنستان در کدام بخش‌ها از قوی‌ترین ظرفیت تجاری برخوردار هستند؟
ترکمنستان پتانسیل خوبی در زمینه منسوجات، مواد معدنی و … دارد و می تواند به ایران برای ورود به بازار جهانی کمک کند. ایران ظرفیت بسیار بالایی در تامین مواد غذایی دارد و می تواند کالاهایی را به ترکمنستان صادر کند که تا 50 سال آینده در این کشور مصرف می شود. در گذشته در روابط با ترکمنستان اتفاقات خوبی افتاد اما امروز نتوانستیم بازار خود را با این کشور حفظ کنیم. امروز این سوال مطرح می شود که آیا زیرساخت و ظرفیت ریلی مناسب برای توسعه روابط وجود دارد؟ برای داشتن چشم اندازی در این زمینه باید به فکر بسترسازی بود. در حال حاضر یک گذرگاه مرزی در خراسان رضوی، یک مرز ریلی و جاده ای در استان گلستان و ظرفیت دریایی استان مازندران وجود دارد که همگی نیاز به توسعه دارند.
امروز باید به فکر رقابت با بازرگانان کشورهای قدرتمندی مانند چین و ترکیه باشیم. 75 درصد گاز ترکمنستان به چین می رود که می تواند از کشور ما عبور کند اما با تصمیمات و بد سلیقه برخی افراد در وزارت نفت این فرصت از دست رفت. باید پذیرفت که قدرت های دیگر منتظر نمی مانند و از غفلت ما سوء استفاده می کنند. کشور ما در مسائل پولی و بانکی با تجار سایر کشورها رقابت می کند.
تقاضا در حوزه استانداری در توسعه صادرات بسیار کم است و اتاق فکر فرامرزی در این زمینه وجود ندارد.
مبنای مبادلات مالی ایران و ترکمنستان باید توسط کمیسیون های مشترک فراهم شود زیرا این مبادلات به صلاح دو همسایه نیست. با توجه به اینکه ظرفیت گفت وگوی دو کشور محدود به روسای جمهور است، باید زیرساخت ها به راحتی برای تجار فراهم شود.
* به نظر شما خط مقدم توسعه روابط ایران و ترکمنستان کدام قشر است؟
بخش خصوصی، اما نیاز به حمایت دولت دارد، ارز مانند دارو و زندگی است. برخی از کالاهای تولیدی کشور که صادرات محور هستند به دلیل از بین رفتن ارز برگشتی هدر می رود. اداره نامه باید از هر نوع رانتی به دور باشد و به استانداران سپرده شود. متاسفانه سطح تقاضا در حوزه استانداری در توسعه صادرات بسیار پایین است و اتاق فکر فرامرزی در این زمینه وجود ندارد.
متأسفانه بخشی از نامه که برای صادرات دارو، فولاد و قطعات صنعتی استفاده می شود، برای مواد غذایی نیز در نظر گرفته می شود. برخی کشورها مانند ایران از ارزش افزوده غذایی معاف هستند و برای صادرات نیز باید همین کار را کرد و دولت می تواند به جای آن مالیات در نظر بگیرد تا درآمد خود را داشته باشد و بازار را از دست ندهد.
بر اساس اصل 44، در صورت واگذاری به بخش خصوصی، دولت می تواند بر کیفیت کالا نظارت کند. کشور ترکمنستان صادرات محور است، تجار این کشور به دلیل نوسانات ارزی کشورمان استرسی در کشور خود ندارند. تجار ترکمن رقیب تاجران ما در کشور ثالث هستند.
گفتگو در مورد این post